Trójka specjalistów z brytyjskich kancelarii – mec. Agata Dmoch (Solicitor), Joanna Rychlicka (Immigration Adviser) i mec. James Dixon (Barrister) – demaskuje prawdy i mity związane z prawami obywateli Unii Europejskiej po Brexicie. W tym opracowaniu prezentujemy zagadnienia związane z tematem stałej rezydentury.
Dlaczego warto ubiegać się o stały pobyt (permanent residence) w Wielkiej Brytanii?
Mec. Agata Dmoch: Często słyszę, jak ludzie mówią: po co mi stała rezydentura? Moje dzieci chodzą tu do szkoły, kupiliśmy tutaj dom – przecież nas nie deportują. Rzeczywiście mało prawdopodobnym (choć niewykluczonym) jest scenariusz, w którym obywatele Unii Europejskiej nieposiadający karty stałego pobytu będą masowo deportowani z Wielkiej Brytanii. Wiele osób jednak nie zdaje sobie sprawy z tego, że problemy, które mogą się pojawić po Brexicie są zdecydowanie bardziej subtelne. Bardzo możliwe jest na przykład to, że rząd brytyjski wprowadzi wizy dla osób z Unii Europejskiej, chcących pracować na Wyspach. Będzie to oznaczać, że nielegalnym stanie się zatrudnianie osób bez karty stałego pobytu (permanent residence card) lub wizy. Jest to bardzo prawdopodobne, ponieważ obecnie takie wymogi istnieją w stosunku do osób z poza Unii Europejskiej, które to muszą posiadać albo kartę pobytu (indefinate leave to remain) lub wizę. Rząd może również wprowadzić jednorazowe opłaty za zatrudnianie osób z Unii Europejskiej, co spowoduje, że zatrudnianie obywateli bez karty stałego pobytu stanie się mniej opłacalne. Po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej mogą się również zdarzyć problemy na granicy, podczas powrotów z Polski lub innych krajów. Wobec tego nawet jeżeli obywatele Unii nie będą deportowani, mogą mieć oni utrudniony dostęp do rynku pracy, edukacji, służby zdrowia i innych aspektów życia codziennego, co w konsekwencji może zmusić wiele osób do powrotu do ojczyzny. Uzyskanie karty stałego pobytu będzie nas chronić przed tymi negatywnymi skutkami twardego Brexitu.
Kto może ubiegać się o stały pobyt?
Mec. James Dixon: Istnieją konkretne wymagania, które każda osoba musi spełnić, aby móc ubiegać się o kartę stałego pobytu. Status osoby zakwalifikowanej do rezydentury („qualified person”) musimy mieć nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, podczas naszego pobytu w Zjednoczonym Królestwie. Oznacza to, że w czasie tego 5-letniego okresu nie mogliśmy być poza Wielką Brytanią przez okres dłuższy niż 6 miesięcy lub przez więcej niż 90 dni w jakimkolwiek 12 miesięcznym okresie czasu.
Kim jest „qualified person”?
Mec. Agata Dmoch: Wiele osób jest przekonanych, że sam pobyt w Wielkiej Brytanii przez okres przynajmniej 5 lat jest wystarczający do uzyskania karty stałego pobytu. To nieprawda. Aby kwalifikować się do rezydentury musimy wykorzystywać prawo do swobodnego przepływu osób. Oznacza to, że musimy być osobą poszukującą pracy, pracownikiem, studentem, osobą samozatrudnioną lub osobą samowystarczalną – to jest taką, która posiada wystarczające środki na utrzymanie się bez konieczności pracy, takie jak oszczędności lub inwestycje. Warto w tym miejscu jeszcze raz podkreślić: sam pobyt nie jest wystarczający, abyśmy mogli ubiegać się o rezydenturę.
Jestem zatrudniony w zerowym lub niepełnym wymiarze godzin. Czy mój kontrakt uprawiania mnie do otrzymania statusu pracownika?
Mec. Agata Dmoch: Mimo że minimalna stawka ani wymiar godzin nie są wymagane przy kwalifikowaniu do statusu pracownika, wciąż musisz wykazać, że jesteś w rzeczywistym i regularnym stosunku pracy, który jest związany umową o pracę oraz że od twoich zarobków są odprowadzane składki na podstawowe ubezpieczanie (class 1 NI contributions). Jeśli jesteś zatrudniony na niepełny etat i opłacasz wyłącznie składki na ubezpieczenie class 2 NI lub nie odprowadzasz żadnych składek na ubezpieczenie NI, możesz wolontaryjnie opłacać składki class 1 NI, aby mieć pewność utrzymania status pracownika.
Jestem w pełnoetatową mamą. Czy mam prawo do aplikowania o rezydenturę?
Joanna Rychlicka: Pełnoetatowi rodzice nie mają prawa do samodzielnego ubiegania się o rezydenturę (chyba że są osobami samowystarczalnymi, czyli żyją np. z inwestycji na giełdzie). W takim przypadku konieczna jest aplikacja przez małżonka lub partnera (lub ewentualnie innego członka rodziny, który się kwalifikuje) jako sponsora. Niestety, jeżeli aplikacja sponsora zostanie odrzucona, nasza aplikacja zostanie odrzucona automatycznie.
Ostatnio straciłem pracę i zarejestrowałem się w urzędzie pracy (Jobcentre Plus) jako bezrobotny. Czy to wystarczy, aby otrzymać status poszukującego pracy (jobseeker)?
Mec. Agata Dmoch: Po pierwsze musisz pamiętać, że status poszukującego pracy przysługuje ci tylko przez 91 dni w każdym 5-letnim okresie. Musisz także udowodnić, że masz rzeczywiste szanse na bycie zatrudnionym, co jest uzależnione od twoich umiejętności, kwalifikacji, zawodu i stanowisk, na które będziesz aplikował, jak również od uwarunkowań rynku pracy. Jeśli nie możesz tego udowodnić lub w ciągu 5 lat byłeś w sumie bezrobotny przez więcej niż 91 dni, ten okres nie będzie się liczył jako okres uprawniający do otrzymania rezydentury w Wielkiej Brytanii.
Mam nieruchomość w Wielkiej Brytanii i spłacam kredyt. Czy to pomoże, jeśli chodzi o zabezpieczenie swoich praw?
Joanna Rychlicka: To czy jesteśmy właścicielem nieruchomości w Wielkiej Brytanii, czy też nie, nie ma żadnego wpływu na to czy mamy prawo do stałej rezydentury.
Byłam studentką przez okres 3 lat i nie pracowałam w tym czasie. Czy ten czas się kwalifikuje?
Mec. Agata Dmoch: Jeśli w dowolnym czasie byliśmy studentami lub osobami samowystarczalnymi, to zgodnie z prawem mieliśmy obowiązek posiadania prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego lub Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego wydanej przez któreś z państw EEA. Jeżeli nie jesteśmy w stanie tego udowodnić, to ten okres nie będzie brany pod uwagę do 5-letniego wymogu.
Czy tylko ostatnie 5 lat mojego pobytu się kwalifikuje?
Mec. James Dixon: Liczy się każdy nieprzerwany okres 5 lat, w którym byliśmy „qualified person”. Jeśli np. mieszkamy w Wielkiej Brytanii od 2004 roku, ale wyjechaliśmy na pół roku w 2015 to nadal możemy ubiegać się o kartę stałego pobytu, jeżeli tylko jesteśmy w stanie wykazać 5 nieprzerwanych lat stałego pobytu w UK jako „qualified person”. Jednakże, należy pamiętać, że musimy przebywać na terenie Wielkiej Brytanii, aby aplikować.
Uzyskałam kartę stałego pobytu. Czy nadal mogę być deportowany?
Mec. Agata Dmoch: Tak. Nawet po otrzymaniu karty stałego pobytu można zostać deportowanym z Wielkiej Brytanii, ale deportacja w takim przypadku jest trudniejsza.
Czy mogę dodać członków mojej rodziny do aplikacji?
Joanna Rychlicka: Tak. Zazwyczaj istnieje możliwość dodania partnera lub współmałżonka, dzieci i zależnych od nas starszych rodziców czy dziadków.
Mój wniosek o kartę stałego pobytu został odrzucony. Czy mogę się odwołać?
Mec. James Dixon: Tak, można odwoływać się w takich przypadkach. Można również aplikować ponownie, nawet jeśli nasze odwołanie zostało odrzucone.
Jeśli nie kwalifikuję się do stałego pobytu na mocy przepisów Unii Europejskiej, czy mogę ubiegać się o nią na podstawie innych przepisów?
Joanna Rychlicka: Tak, można starać się o rezydenturę również na podstawie wewnętrznych przepisów imigracyjnych, ale jest to trudniejsze, ponieważ przepisy te są znacznie bardziej rygorystyczne. Wymóg stałej rezydentury jest znacznie dłuższy, a opłata za aplikację jest o wiele droższa.
W tym tygodniu Izba Lordów poparła nowelizację projektu ustawy związanej z Brexitem. Nowelizacja ta ma gwarantować prawa obywateli Unii Europejskiej w Wielkiej Brytanii. O jakich gwarancjach mówimy i dla kogo?
Mec. James Dixon: W tym momencie nie znamy odpowiedzi na to pytanie. Najprawdopodobniej będzie chodzić o gwarancje związane ze swobodnym przepływem ludzi, z dostępem do rynku pracy, służby zdrowia etc. Problem w tym, że nie wiemy, komu takie prawa miałyby przysługiwać – osobą, które są w Wielkiej Brytanii od 5 lat czy od 5 miesięcy? Tak czy inaczej nawet, jeżeli prawa te zostałyby zagwarantowane obywatelom Unii Europejskiej przebywającym na teranie Zjednoczonego Królestwa krócej niż 5 lat to będą to jedynie osoby, które są „qualified persons” czyli wpisują się w kategorie, o których mówiła powyżej Agata.
Mieszkam tu od 6 lat lub dłużej. Czy mogę ubiegać się od razu o obywatelstwo?
Mec. James Dixon: Nie. Zgodnie z przepisami należy ubiegać się o kartę stałego pobytu w pierwszej kolejności. Jednakże, jeżeli będziemy w stanie wykazać, że przebywamy w Wielkiej Brytanii jako „qualified person” od ponad 6 lat, to będziemy mieć prawo do ubiegania się o obywatelstwo od razu po otrzymaniu karty stałego pobytu bez konieczności czekania kolejnych 12 miesięcy.
Uzyskałam kartę stałego pobytu. Czy to znaczy, że moja aplikacja o obywatelstwo nie może zostać odrzucona?
Mec. Agata Dmoch: Aby ubiegać się o obywatelstwo poza prawem stałego pobytu należy również wykazać, że jest się osobą o nieposzlakowanym charakterze. Aplikacja o obywatelstwo może zostać odrzucona, jeżeli jesteśmy dłużni pieniądze którejś z instytucji rządowych np. urzędowi skarbowemu (HMRC). Dodatkowo, potyczki z prawem w Polsce lub w Wielkiej Brytanii mogą stanowić przeszkodę w uzyskaniu obywatelstwa, nawet jeżeli nie były one wystarczające do odmowy karty stałego pobytu. Należy również zdać test z języka angielskiego (chyba że jest się zwolnionym) oraz test wiedzy na temat życia w Wielkiej Brytanii tzw. „Life in the UK test”.
Opracowanie: Magdalena Grzymkowska
